Nederlandse taal op de menukaart!

Mijn excuses! Vanaf vandaag moet u nog meer tekst doornemen. Ik kom steeds meer fouten tegen. Het einde van dit bericht ligt na elke herziening verder van deze regel af!

Mijn goede vriend Martin de Baat schreef het al voordat ik het kon doen. De moderne methode om je menukaart naar buiten te brengen die “techniek van het weglaten” heet en welke bij de nieuwe topchefs zo razend populair is. Daarbij gaan zij ervan uit dat de medewerkers in de bediening de broodnodige informatie met de gast delen. En daar gaat het soms fout, want aan kennis van zaken ontbreekt het, om wat voor reden dan ook, helaas nog wel eens. Omdat Martin hierover al meer dan voldoende schreef, stop ik erover, maar het is wel een mooie aanloop naar mijn wens om over het gebruik van Nederlands op menukaarten te schrijven.

Voor ik een reservering bij een restaurant maak, is het mijn gewoonte om op hun website de menukaart even door te nemen. Graag wil ik verwend worden met gerechten van mijn keuze en die moeten er natuurlijk wel zijn. Daarbij ga ik er nooit van uit dat de tekst en het uiteindelijk geserveerde gerecht van dezelfde kwaliteit zijn. Gelukkig maar! Want de soms voor de Nederlandse taal beledigend omschreven gerechten, voldoen meestal wel aan de smaak en aan de uitstraling. In de meeste gevallen blijken de fouten toe te schrijven aan een ander dan de chef-kok. Hij zoekt, bedenkt en creëert en laat iemand, die handig is met Microsoft’s Word, de menukaart verwerken tot een mooi geprinte versie of een tekstversie voor de website. Die persoon dient dus ook kennis van zaken te hebben.

Zo kon het gebeuren dat ik laatst een menukaart tegenkwam met ruim boven de veertig taal-, schrijf-, en stijlfouten. De gerechten spraken me allemaal aan en ik zou de meeste daarvan besteld kunnen hebben. Maar daar gaat het niet om! In het eerst beschreven gerecht reeds, vond ik al twee fouten en een aantal onduidelijkheden over de samenstelling van het gerecht. Bijvoorbeeld, indien de vis in de eigen keuken gerookt is, mag het op de kaart (t)huisgerookt of zelfgerookt genoemd worden, maar dan alstublieft wel in één woord. Er wordt nog heel veel thuis gerookt maar ook al voel je je in de horeca thuis, in dat huis mag niet meer gerookt worden. Daarvoor moet je naar buiten.

Veel Nederlandse woorden zitten aan elkaar vast en op kaarten merk ik daar helaas weinig van. Ik denk dat wij in Nederland te vaak kijken naar het Engels of Amerikaans, waarin zoveel mogelijk losse woorden gebruikt worden. Deze afleidingen worden anglicismen genoemd, maar om je daarachter te verschuilen, dat vind ik wat makkelijk. Als u deze anglicismen wenst te vermijden, gebruik dan bijvoorbeeld liever ‘in eigen keuken gerookt‘. Enkele verschillen tussen tussen Engels/Amerikaans en Nederland:

• Lobster tails / kreeftenstaarten
• Thinly sliced / dungesneden
• Quail egg / kwartelei
• Pecan nuts / pecannoten
• Vanille ice / vanille-ijs

Het vervelende is dat het Groene Boekje geen hulp biedt bij “horecaans” Nederlands!

Met dank aan Kakhiel.

Op een andere kaart kwam ik een oestersoort tegen die opgroeide in de Middellandse Zee. Het arme dier werd met twee foute Franse woorden omschreven, zowel de oestersoort als de naam van de zee! Toen ik deze combinatie op Google intikte vond ik 893 hits. Ze waren dus niet de enigen. Nu ik het toch over die blauwe zee heb, wat dacht u van een Medditerane sandwich?  Twee fouten in één woord? Een d teveel en een r te weinig. Mediterrane!

Ook kwam ik een Hollandse bouillabaisse tegen, maar vanwege het feit dat men het liever in het Frans schreef stond er bouillabaisse hollandais. Twee fouten in één woord! Bouillabaisse is namelijk vrouwelijk, dus hoort er een e achter het met een hoofdletter geschreven woord ‘Hollandaise’. Als men het gerecht OEUFS POCHÉS noemt, leg het dan niet in de regel daaronder uit als gepocheerd eitje. De kop van het gerecht suggereert, in ieder geval of minimaal, twee eieren.

• Seizoen producten zijn dus eigenlijk seizoensproducten.
• Garnalen croquetten staan dus als garnalencroquetten op uw kaart.
• Carrot cake schrijven wij als wortelcake.
• Zomer koninkjes zijn zomerkoninkjes. Die horen natuurlijk niet op een winterkaart thuis, maar goed.
• Citroen kebab heet bij ons dus citroenkebab.
• Venkel salade schrijven we ook als één woord, dus venkelsalade net als roomkaasvulling en currysaus.
• En als het bij passend is, schrijft u dus bijpassend.

Ik kwam een gerecht tegen waarvan de vis eerst geroosterd was en pas daarna gepaneerd. Degene die dit gerecht op het wereldwijde web zette is dus geen ‘MasterChef’. Of, geen goede uitleg CHEF!

Zo rond de 15e oktober, als het wildseizoen begint, komen ook in mijn mailbox de meldingen door restaurants daarover binnen. Maar dames en heren medewerkers in de horeca let even goed op: Een wild menu hoeft helemáál geen vlees van wilde dieren te bevatten. Het gaat er wellicht wild aan toe in uw bedrijf, maar dan haak ik graag af. Dineren doe ik graag in alle rust en met een mooi glas bijpassende wijn. Aan polonaises of anderszins wilde zaken waag ik mij liever niet. En schenkt u er ook maar geen wild wijnarrangement bij. Dat geeft alleen maar spetters op het schone linnen! Laat mij weten dat u een wildmenu serveert en dat u een arrangement aanbiedt met wildwijnen.  En wat te denken van een Week Menu? Is het in dit geval een bijvoeglijk naamwoord en bedoelde de chef dan dat het allemaal heel week is? Lijkt me niet. Dus weekmenu!

Uien uit de Cevennen, een zoete variëteit uit 31 afgebakende communes in het departement Gard met, sinds 2003, een eigen herkomstbenaming, bleken op een menukaart uit Chevennes te komen, een plaats die hemelsbreed zeker 790 kilometer bij de Cevennen vandaan ligt. Daar komt dus kennis van de producten of het product om de hoek kijken. Wie weet nou dat Chevennes een gehucht met 155 inwoners is, dat te vinden is in de, in het noorden van Frankrijk gelegen, Picardië? Ik wist het ook niet, maar zocht het op! De uien uit het noordwesten hebben dus geen eigen herkomstbenaming, maar er groeien naar alle waarschijnlijkheid wel uien in menig volkstuintje daar. Oh ja, deze cevennenuien kunnen slechts bewaard worden tot eind februari van het jaar na de oogst, dus dan kunnen ze ook niet meer op de kaart staan. Even opletten chef!

Op die ene kaart waren het er dus ruim veertig en dat is wel heul veel, maar, geloof me, ik kan nog wel even doorgaan want de rest van Nederland doet lekker mee!

Uit respect voor de uitbaters van de verschillende restaurants houd ik het een beetje onduidelijk want de snelle internetter zou zomaar kunnen uitvogelen over welke restaurants ik het heb en het is niet mijn bedoeling iemand te kwetsen.

Ik heb in ieder geval de eigenaars van dat ene restaurant een mailtje gestuurd met de aanbieding hen te helpen. Niets op gehoord!

De fouten op menukaarten staan dus echt niet op zich. Veel restaurants maken dezelfde of soortgelijke fouten. Zo ook de eigenaar van dat restaurant in Amstelveen, waar ik na mijn vertrek om reorganiserende redenen bij Bilderberg, solliciteerde, schrijft nog steeds fouten op zijn kaart. Ik heb de eigenaar indertijd tweemaal gemeld wat er fout was, waarna hij me vriendelijk verzocht hem niet meer lastig te vallen. Hij zou het beter gaan doen! Niet dus! Op een heel andere kaart kwam ik een keer of drie het woord manderijn tegen! Mag ik dat discriminatie van een volk noemen? Mandarijn dus! Op diezelfde kaart één gerecht omschreven in twee woorden: Wortel Structuren. Bij structuren kan ik me niets voorstellen, bij wortelstructuren wel.

Als je als ondernemer niet zeker bent van de schrijfwijze van een gerecht, verander dan de omschrijving. Dat kan bijvoorbeeld zo:

• Gebakken heilbot filet wordt dan Gebakken filet van heilbot
• Geroosterdecourgettetapenade is een tapenade van geroosterde courgettes. Als er een spatie tussen ‘geroosterde’ en ‘courgettes’  zou staan is het onduidelijk wat er geroosterd is. Net als Geroosterdepaprikasoep, Driegangenmenu en Viergangenmenu,  halveprijspizza, luiewijvensoep,  meergranenbrood. Snapt u het?
• Boeren kaasplankje / Boerenkaasplankje wordt als u het prettiger vindt een Plankje met boerenkaas
• Oude kaaskroketten (dus Oudekaaskroketten) zou ik omschrijven als Kroketten van oude kaas.
• Kaneel/vanille roomijs wordt op deze wijze gewoon Roomijs van kaneel en vanille
• Prédessert zou geschreven moeten worden als pré-dessert. Maar alsjeblieft, stop met dat soort uitkramingen als de chef nog niet klaar is met de nagerechten of amuse dessert! Ook zoiets? Het ergste is nog Prédessertamuse! (maar zo is het wel goed geschreven) Houd op! Geef het een leuke naam mee. zoals ‘Onze voorpret op uw nagerecht‘. Dan  denkt de gast tenminste dat u in de keuken staat te lachen in plaats van in de . . . .  zit!

Soms kan de omschrijving ‘heust’ wel lastig zijn, in het geval van complex samengestelde sauzen, maar ook dan kan het als volgt:

• White wine sauce / Wittewijnsaus. Witte wijnsaus mag ook maar dan is het onduidelijk waarom de saus wit is. Kwam dat door de wijn, of door een ander ingrediënt?
• Red wine sauce / Rodewijnsaus. Voor rode wijnsaus geldt dus het zelfde als bij de witte versie. Was de saus rood dankzij het sap van rode bieten?
• Vanilla sauce / vanillesaus
• Madeira sauce / maderasaus. (Het eiland heet Madeira, maar de saus die van de wijn gemaakt wordt heet dus maderasaus).
• De aan de lucht gedroogde ham uit de Spaanse bergen (sierra) wordt zonder kapitaal en als serranoham op de kaart vermeld. Schrijft u het met een hoofdletter, dan maakt u een kapitale fout.

Dan zijn er natuurlijk nog de ‘gewone’ instinkers

• Rode kool > Rodekool
• Ossestaart > Ossenstaart
• Ossehaas > Ossenhaas
• Stampotten – schrijven we met twee keer de letter p. Dus stamppot!
• Kippebouillon > Kippenbouillon
• Tappenade > heeft genoeg aan één P. Dus tapenade.
• Pannekoek > Pannenkoek
• Bruscetta > verlangt naar de letter H. Dus bruschetta.
• Omdat het woord paddestoel één woord is en niet een samenvoeging van pad en stoel is in dezen dus geen tussen-n verplicht. (Maar wel achter ‘in dezen’, dat is een oude naamvalsvorm).
• Eekhoorntjes brood > Eekhoorntjesbrood (Moet ik het nog duidelijker maken?)
• En plaatsnamen zoals Choggia (bietensoort), Gorgonzola en Parmezaan en Edam, krijgen dus een hoofdletter, tenzij ze vastzitten aan het woord saus zoals in gorgonzolasaus en hollandaisesaus. Dus schrijft men ‘Madeira saus’  met een hoofdletter maar als sausnaam is het sowieso fout geschreven! Wij schrijven maderasaus en bearnaisesaus dus zonder kapitaal.
• De naam van een hoornloos, zwart rundveeras dat uit het oosten van Schotland komt, heeft een zgn. merknaam, dus is een hoofdletter vereist: Black Angus beef.
• Bij dag verse vis neem ik aan dat ze de, inmiddels niet meer zo verse, vis gedag zeggen! U schrijft dus het woord dagvers!
• Als u een mooi stukje vlees van een goed kippengeslacht gebruikt, blijf dan wel dicht bij huis! Een hoender is in het Suidafrikaas gewoon een kip. Gebruik dus het woord hoen of de echte naam van het dier, zoals parelhoen, de Twentse hoender, het Chaamse hoen of doe eens gek, gebruik de woorden gedomesticeerde vogel of poelepetaat! Maar suggereer niet iets dat niet op het bord ligt! 
• Om klinkerbotsingen te voorkomen schrijft u vanille-ijs als er vanille in het ijs is verwerkt en kaneelijs (zonder streepje) als kaneel de belangrijkste smaakmaker in het ijs is.
• Rillette van eend, varken of gans behoeft twee keer een l en twee keer een t.
• En als u toch een pot kleine, heel zure augurkjes uit Frankrijk opendraait, kijk dan ook even naar de naam! Dus is het cornichons en niet cournichons!
• Pasen, Pinksteren en Kerstmis worden met een hoofdletter geschreven. Elke afleiding daarvan echter niet! Dus kerstmenu, paasbrunch, pinksterfeest enzovoort!
• Franse woorden moet u natuurlijk wel op de juiste wijze schrijven, zoals Charcuterie en niet met 2x de letter t, dus Charcutterie. Want dat klinkt wel heel erg . . .
• Als u het leuk vindt om kaas van biologisch opgevoede geiten op de kaart te hebben, schrijf dan in ieder geval de naam van de biologisch werkende boerderij juist. De Bettinehoeve!
• En het zijn oudekaasboterhammen. Met een spatie tussen oude en kaas zou er een veelheid aan schimmels op kunnen wonen.
• Een ham van het wilde zwijn omschrijft u op de kaart dus als wildzwijnsham, met een verbindings-s. Net als bijvoorbeeld varkenspoot en kalfsnek.
• En dan is er nog de ultieme klassieker: de slibtong en de sliptong. Deze nog kleine tong lag echt niet in het slib van de Noordzee maar slipte tijdens het sleepvissen door de mazen van het net en kwam mee omhoog. Teruggooien zou een ongewisse dood voor de vis betekenen! Daarom worden ze u aangeboden  Schrijf ALSTUBLIEFT sliptong!

En verder, vermijd alstublieft woorden als heerlijk, lekker en smakelijk bij de omschrijving van het gerecht op de menukaart. Laat de gast uiteindelijk zelf bepalen of het heerlijk, lekker of smakelijk was.

Tot slot nog even dit: zorg dat in de maand januari alle arrangementen van Kerstmis en Oud & Nieuw de website hebben verlaten. Dat geldt in maart ook voor het Valentijnsmenu van 14 februari. En als een restaurantmanager vertrekt naar een nieuwe uitdaging en u laat ergens op de site in een nieuwsbericht weten door wie hij of zij vervangen is, haal dan ook de welkomsttekst van de voornoemde manager die op pagina 1 staat, weg.

Met andere woorden en daar gaat het mij om, gasten hebben uw website al gezien en be-, of veroordeeld voordat ze door de hoofdingang van uw nering naar binnen komen. En dat is eerder dan u denkt.

Houd de boel up-to-date!

Tot zover

Christiaan Koot

Zelden ziet men zulke diepzinnige gezichten als bij de bestudering van de menukaart.

Naar Emanuel Wertheimer, filosoof, 1846-1919

PS

Korte tijd na het plaatsen van deze column op mijn website, kreeg ik een reactie waarvan ik in eerste instantie schrok, te weten:

Geachte heer Koot,
Wat jammer dat er zo veel fouten in uw eigen tekst staan. Wie de bal kaatst …

Vriendelijk groetend,
Pieter J. Bogaers, (http://www.bijzondererestaurants.nl / be / eu)

‘collega’

Na al wat later in de avond een reactie aan de heer Bogaers geschreven te hebben, kreeg ik enkele minuten na middernacht de volledige tekst gecorrigeerd en voorzien van rode strepen en uitleg, als PDF retour.

En, het moet geschreven worden, hij had gelijk. Om die reden heb ik het artikel flink aangepast, maar de strekking is natuurlijk niet veranderd. Voor wie alle rode woorden en strepen wil zien sluit ik het PDF bij. Klik op deze link Nederlandse taal op de menukaart en na opening van een volgend scherm klikt u op nederlandse-taal-op-de-menukaart-2

Voor zijn positieve commentaar dank ik de heer Bogaers hartelijk, maar blijf in volgende artikelen wel trouw aan mijn, zoals hij het noemt, ambtelijk/archaïsch taalgebruik. Vaker krijg ik opmerkingen over mijn schrijfstijl, maar ik vind het gewoon leuk om zo te schrijven. Ik ben al jaren een fan van Heer Olivier, Tom Poes, Joost en dus Marten Toonder. Bovendien gaat het hier niet om commercieel bedoelde teksten, maar om mijn persoonlijke mening. Daar mag mijn schrijfstijl dus best in naar voren komen.

Tot zover en niet verder . .